Η ΜΙΚΡΟΝΑΥΠΗΓΙΚΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΓΑΛΙΟΝΙ

‘Ενα ποντοπόρο σκαρί, ένα πλοίο «θρύλο» των θαλασσών ολόκληρου του κόσμου.

Το πλοίο που αποτελούσε το «όνειρο» κάθε καπετάνιου, κάθε θαλασσινού, από τους αρχοντογεννημένους πλοιάρχους των ναυτικών δυνάμεων της Ευρώπης έως τους τολμηρούς θαλασσινούς τυχοδιώκτες, κουρσάρους και πειρατές, που όργωναν τις θάλασσες αναζητώντας δόξα και πλούτο.

«…….οι καμπάνες του καθεδρικού ναού κτυπούν γιορτινά… μια τρομερή αναστάτωση διατρέχει τους δρόμους της μεγάλης πολιτείας…… αριστοκράτες, ιππότες, έμποροι, άνθρωποι του λαού, περιπλανώμενοι τυχοδιώκτες, εργάτες και χαμίνια, τρέχουν προς το λιμάνι…… μα τι συμβαίνει σήμερα στην Σεβίλλη…; Η μεγαλόπρεπη πομπή με τα πανέμορφα ιστιοφόρα Γαλεόνια που ένα χρόνο πριν σαλπάρισε για την Αμερική, επιστρέφει … επιστρέφει αλώβητη, με τα αμπάρια των πλοίων κατάφορτα με τα πλούτη του Νέου κόσμου…»

Τα μεγαλόπρεπα ποντοπόρα Γαλιόνια αποτελούν αναμφισβήτητα ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα στην ιστορία της ναυσιπλοοϊας και της ναυπηγικής εξέλιξης.

Είναι τα πλοία αυτά, που οργώνουν τους Ωκεανούς, ενώνουν τις Ηπείρους και αλλάζουν, όχι πάντα με θετικό πρόσημο, την ιστορία του κόσμου.

Είναι η εποχή της μετάβασης από τα κουπιά στα ιστία.

Είναι η εποχή που οι ναυτικές δυνάμεις της Ευρώπης , με πρώτες την Ισπανία και την Πορτογαλία, διευρύνουν τους ορίζοντές τους, ξεφεύγουν από τα στενά πλέον πλαίσια της Μεσογείου, ανοίγονται στους Ωκεανούς ψάχνοντας νέους τόπους, νέες ηπείρους, νέες πηγές πλούτου και δύναμης. Σε αυτό το ταξίδι δεν θα αργήσουν εμπλακούν στη συνέχεια και άλλες δυνάμεις, όπως η Ολλανδία, η Αγγλία, η Γαλλία, η Σουηδία.

Τα Γαλιόνια που κατασκευάζονται στην Ισπανία και την Πορτογαλία τον 16^ο αιώνα, ήταν πλοία μεγάλου εκτοπίσματος και ισχυρής κατασκευής. Ο συνήθης τύπος είχε μήκος 43 περίπου μέτρα, μήκος καρίνας 30 μέτρα 11 μέτρα πλάτος και 500 τόνους βάρος, τα Γαλιόνια τύπου Μανίλα έφταναν τους 1500-2000 τόνους εκτόπισμα. Είχαν τρία και σε κάποιες περιπτώσεις τέσσερα κατάρτια με τετράγωνα και τρίγωνα ιστία, αρκετά μεγάλη ιστιοφορία η οποία συνεχώς εξελισσόταν. Ήταν κατάλληλα για δύσκολες, μερικές φορές απαγορευτικές, συνθήκες ναυσιπλοοϊας στους ωκεανούς. Είχαν πολυπληθέστατο πλήρωμα που σε κάποιες περιπτώσεις, μαζί με τους στρατιώτες και τους επιβάτες που μετέφερε, έφτανε τα 800 άτομα, έφεραν ισχυρό εξοπλισμό, από μικρά και μεγάλα πυροβόλα όπλα ( Κανόνια ) για την άμυνα τους κατά των πειρατών, των κουρσάρων και των αντίπαλων ναυτικών δυνάμεων. Διέθεταν επιβλητικά, με πλούσια διακόσμηση, επίστεγα ( υπερκατασκευές στη πρύμνη ) και πρόστεγα (υπερκατασκευές στην πλώρη ). Αποτελούσαν το κύριο μέσο μεταφοράς αγαθών και ανθρώπων , από και προς τον «Νέο Κόσμο».

Υπήρξαν αναμφίβολα από τα πιο όμορφα σκαριά που ταξίδευσαν στις θάλασσες ολόκληρου του κόσμου.

Το 1592 το επιβλητικό πορτογαλικό γαλιόνι , Μάντρε ντε Ντέους, καθώς επέστρεφε από ένα μακρύ ταξίδι, έως την πόλη Γκόα, ( Η πόλη Γκόα χτισμένη στη δυτική ακτή της Ινδίας, ήταν από το 1510 η πρωτεύουσα της πορτογαλικής θαλάσσιας αυτοκρατορίας στην πλούσια αυτή περιοχή του κόσμου. ) δέχτηκε την επίθεση τριών αγγλικών κουρσάρικων γαλιονιών , στην θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στα Κανάρια νησιά και τις Αζόρες. ΟΙ Άγγλοι κατέλαβαν το πλοίο χωρίς να του προκαλέσουν σημαντικές αβαρίες, όταν κατέβηκαν στα αμπάρια του τεράστιου αυτού σκαριού, βρέθηκαν μπροστά σε ένα απίστευτο για αυτούς θέαμα, ένας τεράστιος θησαυρός ήταν φυλαγμένος στα αμπάρια του πλοίου, τα επάνω καταστρώματα ήταν κατάμεστα από ξύλινα κιβώτια που ξεχείλιζαν από χρυσά νομίσματα, ασήμι, πολύτιμους λίθους και τα πιο φίνα μαργαριτάρια που είχαν αντικρύσει ποτέ. Η έκπληξη όμως των άγγλων έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν στα κάτω αμπάρια βρήκαν έναν άλλο αμύθητο θησαυρό, περισσότεροι από 500 τόνοι πολύτιμων μπαχαρικών, κυρίως πιπέρι, μοσχοκάρυδο, γαρύφαλλο και κανέλα, καθώς και πάνω από 100 φιαλίδια με μόσχο και αιθέρια έλαια, προϊόντα περιζήτητα από την ακμάζουσα βιομηχανία αρωμάτων της εποχής.

Αυτό όμως που κυριολεκτικά εντυπωσίασε τους Άγγλους στο λιμάνι του Ντάρμουθ ήταν το ίδιο το πλοίο, τόσο για το εκτόπισμα όσο και για την υπέροχη κατασκευή του.

Ήταν ένα κλασικό Πορτογαλικό γαλιόνι ναυπηγημένο ειδικά για ταξίδια και ναυσιπλοοϊα στην ανατολή, κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από εξαιρετικής ποιότητας ξύλο τικ, από τα δάση της Ινδίας .

Τα τεράστια πρόστεγα και επίστεγά, το μέγεθος, ( 50 και πλέον μέτρα μήκος, και 14 μέτρα μέγιστο πλάτος ) και η χωρητικότητά του σε φορτίο που ξεπερνούσε τους 1500 τόνους, τριπλάσιο σε χωριτικότητα από τα μεγαλύτερα αγγλικά εμπορικά πλοία, ήταν κάτι πρωτόγνωρο για τους άγγλους εμπόρους, πλοιοκτήτες και ναυτικούς.

Το μεγαλειώδες αυτό πλοίο και το μυθικό του φορτίο κατέδειξαν την πραγματικότητα του πορτογαλικού εμπορίου στις Ανατολικές Ινδίες.

Κάτι αντίστοιχο αντίκρισαν και από την επαφή τους με πλοία των Ισπανών που μεταφέρουν με τα γαλιόνια τους στην Ευρώπη, τον τεράστιο πλούτο της αμερικανικής Ηπείρου.

Ενώ οι ισπανοί και οι πορτογάλοι ασχολούνται με βαρέως τύπου πλοία, οι άγγλοι, οι ολλανδοί και οι σουηδοί που απαιτούν πλέον μερίδιο από τον τεράστιο αυτό πλούτο, ειδικεύτηκαν στην κατασκευή πλοίων που μοιάζουν με τα γαλιόνια, ήταν όμως γρηγορότερα, ευέλικτα και ισχυρότερα εξοπλισμένα. Η μείωση του ύψους των υπερκατασκευών ( πρόστεγο-επίστεγο ) και η διεύρυνση του κύτους, επέφερε σημαντική αύξηση στην σταθερότητα του πλοίου, δίνοντάς του παράλληλα την δυνατότητα μεταφοράς περισσότερων σύγχρονων πυροβόλων με μεγάλο βεληνεκές και ακρίβεια βολής και την προσθήκη μεγαλύτερης ιστιοφορίας, κατά συνέπεια ασφαλή, σίγουρη και ταχύτερη διενέργεια εμπορίου και μεταφοράς υλικών από ολόκληρο τον κόσμο.

Οι καινοτομίες αυτές στην ναυπηγική εξέλιξη του Γαλιονιού καθιστούν τους Άγγλους και τους Ολλανδούς βασικούς ανταγωνιστές και αντιπάλους, των Πορτογάλων και των Ισπανών στο διεθνές θαλάσσιο εμπόριο.

Την ίδια περίοδο τα πανέμορφα αυτά ιστιοφόρα «εισβάλουν» στην Μεσόγειο, ασκώντας πλέον συστηματικά εμπόριο, κούρσος και πειρατεία. Εκτοπίζοντας σταθερά τις κωπήλατες γαλέρες των Βενετσιάνων, των Γενοβέζων, των Γάλλων, και των Οθωμανών. Τα ναυπηγεία τους πλέον κατασκευάζουν τον νέο αυτό τύπο πλοίου που μέλει να κυριαρχήσει στις θάλασσες εξελισσόμενο διαρκώς ναυπηγικά και σε ιστιοφορία.

Τα γαλιόνια της Μεσογείου είναι μικρότερα σε εκτόπισμα από τα ποντοπόρα και η χωρητικότητά τους μετριέται σε βαρέλια. Τα μικρά ήταν χωρητικότητας 500 περίπου βαρελιών, ενώ η χωρητικότητα των μεγαλυτέρων έφτανε τα 2000 βαρέλια.

Το βαρέλι με το οποίο μετριόταν η χωρητικότητα των πλοίων ήταν το βαρέλι μεταφοράς κρασιού της Κρήτης . Είχε περιεκτικότητα 750 λίτρων και οι διαστάσεις του ήταν 1.20 μέτρα ύψος και 0.96 μέτρα διάμετρο.

Φωτογραφία : Ιορδάνης Κούσης

Φωτογραφικό αρχείο : Ευάγγελος Γρυπιώτης

Για μία ακόμα φορά σας προσκαλούμε μέσα από την τέχνη της μικροναυπηγικής σε ένα ονειρικό ταξίδι στον μικρόκοσμο των θρυλικών αυτών σκαριών, στον κόσμο των θρύλων, της περιπέτειας και στο κυνήγι των θησαυρών .

Με εκτίμηση,

Ευάγγελος Γρυπιώτης – Λεωνίδας Γουργουρίνης